كوثرى، عباس؛ فرهنگنامه تحليلى وجوه و نظائر در قرآن؛ دو جلد؛ تهيه‌كننده: پژوهشکده فرهنگ و معارف قرآن؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامى، بهار 1394، جلد اول، 544 ص وزيرى، جلد دوم: 664 ص وزيرى.
***

در تعبير امام على علیه السلام  قرآن مجيد تجليگاه خداى متعال است. اين سخن بر اهل معنا و نيز بر سخن‏دانان سخت دلپذير افتاده است. تصديق اين سخن والا بستگى تامى به فهم كلام الهى دارد. هرچه بيشتر در درياى عميق آيات قرآن نظر افكنيم و عمق معانى آن را دريابيم، بيشتر سخن اميرمؤمنان عليه السلام را تصديق خواهيم كرد؛ چه آن حضرت غواص متبحر درياى معانى قرآن كريم است. از آن زمان كه آيات قرآن مجيد نازل شد، تلاش براى فهم آن نيز در سطوح مختلف معرفتى و بينشى پديد آمده است. هر دانشمندى در جهت خاصى از درياى شگرفت قرآن مجيد غور كرده است.
از جمله شگفتى‏ هاى آن، جلوه‏ هاى زيباى مفاهيم الفاظ به كار رفته در آن است كه گاه واژه‏اى واحد به تناسب مقام در معنايى متفاوت در مقام ديگر به كار رفته است كه اين امر علم وجوه و نظاير را پديد آورده است. براى وجوه و نظائر تعاريف مختلفى عرضه شده است.
ديدگاه نويسنده بر آن است كه وجوه و نظاير الفاظى‏ اند كه با اعراب و هيئت خاص در آيات مختلف به كار رفته‏اند، اما معانى مختلفى داشته‏ اند؛ مانند واژه‏ هاى امت و امام.
از آنجا كه با وجود تأليفات مختلف در اين زمينه، جاى خالى اثرى جامع و تحليلى در باب وجوه و نظاير قرآن ديده مى‏شد، اثر حاضر تأليف و تدوين يافته است تا پاسخى به اين نياز باشد. هدف نويسنده در اين اثر، پرده برداشتن از وجوه معنايى چنين واژگانى است.
شيوه بحث چنين است كه ابتدا معانى لفظ در لغت و اصطلاح مورد بررسى قرار گرفته است و مواردى كه يك ريشه و معناى اصلى داشته ‏اند، ذكر شده است. آن گاه نويسنده آرا و نظريات مفسران شيعه و اهل سنت را به صورت مقارن بيان كرده و در مواردى با قرائن سياق آيات يا روايات يا لغت، به داورى در ميان آنها پرداخته است. هرگاه كه شبه ه‏اى كلامى يا غير آن مطرح بوده، بدان پاسخ داده است؛ در حالى‌كه در آثار مشابه ديگر، معمولاً فقط معانى را بيان كرده‏ اند، بى‏ آنكه شواهد تفسيرى، لغوى، روايى و سياقى نشان دهند. چنان‌كه پيداست، نويسنده رويكرد انتقادى و تطبيقى نيز در ارزيابى‏ هاى خود از ديدگاه‏ هاى گوناگون داشته است.
اين كتاب در دو جلد تأليف شده است و همانند ديگر فرهنگنامه ‏ها، واژگان به ترتيب الفبا ذكر شده‏ اند. در جلد اول پس از مقدمه ‏اى مبسوط درباره مفهوم‏ شناسى وجوه و نظاير، جايگاه آن، وقوع اشتراك لفظى در قرآن، پيشينه بحث، نقد و بررسى آثار تأليف‌شده در اين باره، و سخن در باب سياق، شرح واژگان با كلمه «آل» آغاز و به كلمه «توليد» ختم شده است.
در جلد دوم، پس از پيشگفتارى كوتاه، كلمه «ثابت» آمده است و واژه پايان‌بخش اين جلد، واژه «يوم» است كه نويسنده چهار استعمال قرآنى براى آن بيان كرده است.
تاریخ  بروز رسانی دوشنبه یازدهم فروردین ماه 1399