پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - پژوهشکده فلسفه و کلام/حکمت الهی و آفرینش هدف‌دار

بررسی هدف از خلقت در کتاب:

حکمت الهی و آفرینش هدف‌دار

شیرزاد، امیر؛ حکمت الهی و آفرینش هدف‌دار؛ تهیه‌کننده: پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی؛ چاپ اول، قم: پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، بهار 1391، 304ص رقعی.

کتاب حاضر پژوهشی است در حکمت الهی. آنان‌که خدا را با اوصاف حکیم‌بودن و غنی‌بودن باور داشته‌اند، ممکن است این پرسش برایشان مطرح گردد که خدای متعال با وجود حکمت و غنای ذاتی‌اش، چه هدفی از آفرینش موجودات دارد؟ فاعلی که حکیم است، همه افعالش بر اساس حکمت است و هیچ فعلی از او خارج از قلمرو حکمت او نیست. از سوی دیگر، بحث حکمت الهی با مباحث دیگری چون جهان‌شناسی، انسان‌شناسی و غیر اینها ارتباط تنگاتنگ دارد؛ همچنان‌که حکمت الهی با توحید، نبوت، امامت، معاد، اختیار، تکلیف و... مرتبط است؛ بنابراین فراگیری،‌ بنیادی و مهم‌بودن موضوع حکمت و فقدان نوشتاری فارسی و مستقل در این زمینه تحریر کتابی درباره آن را ایجاب می‌کند.
کتاب حاضر به‌طور مشخص درباره سه پرسش اساسی بحث کرده است: 1. مراد از حکمت چیست؟ حکیم کیست؟ و حکیم‌بودن خدای متعال به چه معناست؟ 2. خدای متعال با اینکه غنی محض و بی‌نیاز مطلق است، چرا جهان را آفرید؟ هدف او از آفرینش چه می‌باشد؟ و حکمت الهی در خلقت چیست؟ 3. آیا آفرینش به‌عنوان فعل الهی دارای هدف و غایت است؟ اگر پاسخ مثبت است، آن غرض و غایت کدام است؟ در خلال پاسخ به این سؤالات، مباحثی مطرح شده است که خوانندگان را با دیدگاه‌ها و نگرش‌های گوناگون درباره حکمت و هدف‌داری افعال و آفرینش خدا آشنا می‌سازد. بررسی ابعاد گوناگون این مسئله، علاوه بر غنی‌سازی فکر و شناختِ خدا، معرفت انسان به جهان و خویشتن را عمیق‌تر می‌سازد. پژوهشگر کوشیده است که دیدگاه‌های گوناگون درباره هدف‌داری افعال خدا به‌ویژه هدف‌مندی آفرینش را در چهارچوب خاصی تبیین بررسی و تعریف‌های گوناگون از حکمت و هدف‌داری بیان کند.
مبنای کار نویسنده روش عقلی و استدلالی است و از براهین نقلی جز در مواردی معدود پرهیز شده است. وی در مباحث خود رویکردی انتقادی و تطبیقی در پیش گرفته است که بدین ترتیب خوانندگان را با دیدگاه‌های مختلف آشنا می‌سازد.
وی در بررسی چیستی حکمت، دیدگاه دانشمندان مسلمان را بیان و تعاریف آنان را به دو دسته کلی تقسیم کرده است: گروهی از منظر حسن و قبح به حکمت الهی می‌نگرد، گروهی که نگاه هستی‌شناسانه دارد. ملاحظه حکمت الهی به‌معنای اخص کلامی آن (غرض‌داشتن خدا از خلقت) و توجه به اخذ معنای غایت‌مداری در معنای فلسفی آن دو پرسش عمده را مطرح می‌سازد که بخش دوم و سوم کتاب عهده‌دار پاسخ به آنهاست: پرسش اول اینکه آیا خدا از فعل خود هدفی دارد؟ دوم اینکه آیا فعل الهی غایت‌مدار است؟ نویسنده پاسخ هر یک از پرسش‌ها را از سه رویکرد بررسی کرده است: رویکرد اشاعره، رویکرد عدلیه و رویکرد حکما. در نهایت به بررسی تطبیقی این سه رویکرد پرداخته است. در باب هدف‌داری موجودات، سه تصویر ارائه شده: تصویر اول: هر موجودی برای کمال آفریده شده است و هر موجودی که در مرتبه آغازین هستی خود واجد همه کمالات ممکن خود نیست، به‌گونه‌ای آفریده شده که به اقتضای ذاتی خود رو به سوی کمال دارد. تصویر دوم: تصویر دوم مبتنی بر اثبات نوعی شعور و آگاهی در همه موجودات است. تصویر سوم: همه موجودات در این هدف و علت غایی‌اند، اما این هدف‌داری، نه در موجودات طبیعی، بلکه در ذات فاعل‌های فوق طبیعی و علل عالی است که فاعل‌های طبیعی مسخر آنها می‌باشند. بر هر یک از این تصویرها، استدلالاتی عرضه گردیده که مورد بررسی نویسنده قرار گرفته است.

منبع:

تاریخ خبر: 1395/6/7 يكشنبه

تعداد بازدید کل: 896 تعداد بازدید امروز: 1


امتیاز دهی

بيشتر

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

معناشناسی شناختی و معرفی اجمالی نظریه NSM

مطالب مرتبط

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.