گزارش پیش‌نشست چهارم

پژوهشکده فلسفه و کلام اسلامی در آستانه برگزاری همایش جاودانگی نفس در اسلام و مسیحیت که در تاریخ 12-14 اسفندماه 1399 برگزار خواهد شد، چهارمین پیش نشست را با عنوان «ادله له و علیه تناسخ» با حضور مجازی دکتر رضا اکبری، استاد دانشگاه امام صادق (ع)  برگزار کرد.

در این نشست علمی که در تالار شهید سلیمانی پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی سایت پردیسان برگزار شد، دکتر رضا اکبری در موضوع «ادله له و علیه تناسخ» به ارائه بحث پرداختند. وی در آغاز به واژه‌شناسی تناسخ در فرهنگ اسلامی و فرهنگ غربی پرداختند و تعاریف لغوی و اصطلاحی تناسخ را توضیح دادند. سپس به استدلال‌های مدافع تناسخ پرداختند و از میان استدلال‌های قدیمی به استدلال‌های فلسفی و یا استدلال‌های فلسفی و دینی اشاره کردند و افزودند در آثار متفکران اسلامی ابن‌سینا، سهروردی، قطب الدین شیرازی بیش از دیگران به این موضوع پرداخته‌اند و علیه تناسخ استدلال‌هایی آورده‌اند که البته این رویکرد در ادامه رویکرد فیلسوفان یونان باستان بوده است.

وی در این راستا به سه نوع نگاه جهان‌شناختی، انسان‌شاختی و حیوان‌شناختی اشاره کردند و بر موضوع نگاه یکپارچه و پارادایمی واحد در بررسی تحلیلی این استدلال‌های له و علیه تناسخ تأکید کردند.

وی در ادامه به استدلال‌های معاصر در حوزۀ تناسخ پرداختند و  پنج استدلال (1) احساس آشنایی؛ (2) رؤیا (Dream)؛ (3) خاطرات از زندگی‌های پیشین؛ (4) مدیوم‌ها یا واسطه‌ها؛ (5) ارتباط بعد از مرگ را در این باره توضیح دادند و در تحلیلی این ادله افزودند می‌توان این پنج استدالال را در دو استدلال کلی (1) استدلال مبتنی بر خاطره از زندگی قبلی؛ و (2) استدلال مبتنی بر گواهی ارواح مردگان خلاصه کرد؛ یعنی این استدال‌ها دو استدلال بیش نیست که به تکثیر ادله دچار شده‌اند.

ایشان در ادامه به موضوع نگاه پارادایمی در این استدلال‌ها اشاره کردند و افزودند این ادله را می‌توان با نگاه‌هایی مانند «کارکرد پیچیدۀ حافظه»؛ «اعتقاد به عالم ذر» یا نگاه‌های «مبتنی بر علوم شناختی» هم بررسی کرد.

وی در ادامه به استدلال‌های مخالفان تناسخ پرداختند و گفتند در این استدلال‌ها نیز باید به نگاه‌های پاردایمی و چارچوبه‌های فکری منسجم و یکپارچه توجه نمود و با نگاهی در یک پارادایم فکری به تحلیل ادله پرداخت.

وی از میان استدلال‌های مخالفان تناسخ به ادله

(1) استدلال مبتنی بر داروینیسم؛ (2) استدلال مبتنی بر بیگ‌بنگ؛ (3) استدلال مبتنی بر افزایش جمعیت

اشاره کردند و به توضیح اجمالی هرکدام پرداختند.