به همت پژوهشکده فلسفه و کلام

انتشار کتاب مواجهه غزالی و اکوئیناس با اخلاق فضیلت ارسطو

برگزیدن یک متفکر از دنیای اسلام و یک متفکر از حوزۀ مسیحی مغرب زمین در این پژوهش، البته بدون دلیل نبوده است. دلیل اول چنین انتخابی ویژگی‌های فردی هر یک از این دو اندیشمند و دلیل دیگر تأثیری است که تفکر غزالی و آکویناس به ترتیب در جهان اسلام و مسیحیت داشته‌اند. اگرچه دربارۀ اندیشه‌های هر یک از این دو متفکر مطالب زیادی در دسترس است، اما پژوهشی مقایسه‌ای دربارۀ نگاه اخلاقی آنها پیش از این انجام نشده بود.

 
به نظر می‌رسید برای رسیدن به اهداف یاد شده، باید از مباحث مقدماتی‌تر آغاز کرد. به این منظور در بخشی از این نوشتار به تعریف و ضرورت طرح بحث دربارۀ فلسفۀ اخلاق و همین‌طور غایت اندیشۀ اخلاقی پرداخته شد، همچنین برای روشن‌شدن مراد از اخلاق فضیلت علاوه بر تعریف آن، به منظرهای گوناگون در اخلاق هنجاری که مکاتب اخلاقی مختلف عهده‌دار بیان مبانی آن هستند، اشاره‌ای مختصر شده است.
 در ادامۀ متن دربارۀ اخلاق فضیلت ارسطو که به شکل مستقل موضوع این نوشته نیست به قدر مختصر و تنها برای افرادی که پیش از این آشنایی کمتری با اندیشۀ اخلاقی ارسطو داشته‌اند، توضیحی مختصرآمده است و به دلیل اینکه افکار هر اندیشمندی قطعاً متأثر از شرایط خاص فردی و اجتماعی اوست، در بخش‌هایی مجزا به زندگی، آثار و همین‌طور شرایط اجتماعی عصر غزالی و آکویناس پرداخته شده است.
دربارۀ اخلاق هنجاری غزالی و آکویناس، تعریفشان از فضیلت، اقسام و مهم‌ترین فضایل مورد نظر آنها و همین‌طور نحوۀ کسب‌شان مطالب جداگانه‌ای مطرح شده است. در بخشی هم که به راه‌های کسب فضایل اخلاقی اختصاص دارد، به شکلی مجزا از ویژگی‌های منحصر به فرد فلسفۀ اخلاق غزالی به دربارۀ اخلاق تصوفی و همین‌طور بحث  قانون طبیعی آکویناس سخن به میان آمده است. در مباحث فرا‌اخلاقی غزالی و آکویناس، نگاه تحلیلی- انتقادی به نظریۀ فضیلت و نحوۀ مواجهه این دو متفکر با پرسش‌هایی دربارۀ معرفت‌شناسی، معناشناسی، هستی‌شناسی و روان‌شناسی و همین‌طور نظریۀ سعادت بررسی شده است.
برای اثبات فرضیه‌ها و مدعاهای متن، طبیعتاً استفاده از منابع مکتوب، ضرورت داشته که شامل آثار خود این اندیشمندان و همین‌طور نوشته‌هایی است که دربارۀ هر یک از آنها به نگارش در آمده است. طرح اولیه این پژوهش برگرفته از رسالۀ دکتری اینجانب با عنوان «بررسی مواجهه غزالی و آکویناس با نظریۀ فضیلت در فلسفۀ اخلاق ارسطو» زیر نظر استاد بزرگوار، جناب آقای دکتر محسن جوادی بوده که ضمن بازبینی کلی، جا به جایی برخی مطالب و افزودن توضیحاتی دربارۀ اخلاق فضیلت ارسطو، به نوشتۀ حاضر تبدیل شده است.
کتاب بررسی مواجهه آکویناس و غزالی با اخلاق فضیلت ارسطویی، با عنایت به نقش تأثیر‌گذار توماس آکویناس و امام محمد غزالی به ترتیب در عالم مسیحیت و اسلام و همین‌طور اعتقاد به این حقیقت که واکاوی بنیاد‌های تفکر، در مرز‌های تاریخ، ملیت و دین محصور نمی‌ماند، به گرد‌آوری و مقایسه  آرای اخلاقی این دو متفکر پرداخته است.
این امید در تمام مراحل نگارش وجود داشته که نتایج چنین مقایسه‌ای، ضمن تبیین برخی از دیدگاه‌های اخلاقی مسیحی و اسلامی، بتواند راهی به درکی عمیق‌تر از تحولات اخلاقی دنیای معاصر، با هدف هموار‌کردن مسیر گفتگوی همدلانه پیروان ادیان و سنت‌های فکری متفاوت جهت گشودن گره از معضلات اخلاقی بگشاید.
نوشتۀ حاضر اگرچه متنی تخصصی دربارۀ مواجهه امام محمد غزالی و توماس آکویناس با اخلاق فضیلت ارسطویی است، تلاش شده که مطالب آن به‌گونه‌ای ارایه شود که برای افراد علاقه‌مند به مباحث مقایسه‌ای در زمینۀ اخلاق به شکل خاص و همین‌طور برای تمام افرادی که دلی در گرو  مطالعات اخلاقی دارند سودمند باشد.
در این کتاب‌، با عنایت به نقش تأثیر‌گذار توماس آکویناس در عالم مسیحیت و محمد غزالی در عالم اسلام، به بررسی مواجهه این دو متفکر با اخلاق فضیلت ارسطویی و مقایسۀ آرای اخلاقی این دو پرداخته شده است. امید است نتایج چنین مقایسه‌ای بتواند راهی به درکی عمیق‌تر از تحولات اخلاقی دنیای معاصر، با هدف هموار‌کردن مسیر گفتگوی همدلانۀ پیروان ادیان و سنّت‌های فکری متفاوت جهت گشودن گره از معضلات اخلاقی بگشاید. در نوشتۀ حاضر تلاش شده مطالب آن به‌گونه‌ای ارایه شود که برای افراد علاقه‌مند به مباحث مقایسه‌ای در زمینۀ اخلاق به شکل خاص و همین‌طور برای تمام افرادی که دلی در گرو  مطالعات اخلاقی دارند سودمند باشد.
 
منبع:

تاریخ خبر: 1396/5/26 پنجشنبه
تعداد بازدید کل: 534 تعداد بازدید امروز: 2
 
امتیاز دهی
 
 

بيشتر

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط
بيشتر
[Control]
تعداد بازديد اين صفحه: 535
بيشتر

آدرس: قم - میدان شهدا - خیابان معلم  پژوهشگده فلسفه و کلام
تلفن: 371160 - 025  داخلی 1388
ایمیل: phil.theo@isca.ac.ir

بيشتر
بيشتر
بيشتر
چهارشنبه 16 اسفند 1402 10:01:26
خانه | بازگشت |
Guest (PortalGuest)

پژوهشکده فلسفه و کلام
مجری سایت : شرکت سیگما