پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی - پژوهشکده فلسفه و کلام/ زید بن علی بن الحسین‌(ع)

از سوی پژوهشکده فلسفه و کلام به بازار نشر عرضه‌شده است:

زید بن علی بن الحسین‌(ع)

این طرح یکی از طرح‌های اندیشه‌نامۀ متکلمان امامیه است. «اندیشه‌نامۀ متکلمان امامیه» کلان فعالیتی از مجموعه تلاش‌های پژوهشکدۀ فلسفه و کلام ِپژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی است که پژوهش دربارۀ متکلمانِ تاریخ‌ساز شیعه را در دستور کار قرار داده است تا با رویکردی میان‌رشته‌ای، اعتقادات متکلمان امامیه را در طول تاریخ به تصویر بکشد و از نوآوری‌های روشی و محتوایی ایشان پرده‌ بردارد. کتاب زید بن علی بن الحسین‌(ع) به قلم آقای عبدالمجید اعتصامی از سوی پژوهشکدۀ فلسفه و کلام چاپ شد. این طرح یکی از طرح‌های اندیشه‌نامۀ متکلمان امامیه است. «اندیشه‌نامۀ متکلمان امامیه» کلان فعالیتی از مجموعه تلاش‌های پژوهشکدۀ فلسفه و کلام ِپژوهشگاه علوم وفرهنگ اسلامی است که پژوهش دربارۀ متکلمانِ تاریخ‌ساز شیعه را در دستور کار قرار داده است تا با رویکردی میان‌رشته‌ای، اعتقادات متکلمان امامیه را در طول تاریخ به تصویر بکشد و از نوآوری‌های روشی و محتوایی ایشان پرده‌ بردارد.

نحوۀ پژوهش‌های این مجموعه، هرچند شایسته بود تحلیلی تعریف شود تا در پرتو پس‌زمینه و بسترهای فکری، فرهنگی و سیاسی مدارس موردنظر، تحلیل واقع‌بینانه‌تری از آرا و اندیشه‌ها به دست داده شود و زوایا و نقاط کور و تاریکِ تاریخ کلام مشخص و درانجام، تبیینی از سیر تحولات اندیشه‌های کلامی، همچنین تأثیر و تأثرات متکلمان بر یکدیگر به منصّۀ ظهور رسد، اما این رویه به دلیل دشواری‌های پیش‌‌گفته کمتر دست‌یافتنی می‌نمود، لذا حداقل انتظار و هدف این طرح، گزارشی دقیق و روشمند (توصیفی) از آرا و اندیشه‌های اندیشمندان تعریف شده است؛ با این همه تلاش می‌شود پروژه‌های آن خالی از تحلیل نباشد.
اولویت این کلان‌طرح نیز در ناحیۀ نقاط تاریک تاریخ کلام تعریف شده است تا مدارس فکری مدینه، کوفه، قم و بغداد بیش از گذشته مغفول نماند و معرفی درست و صحیحی از اندیشه‌های متکلمان این مدارس به تصویر کشیده شود.
برون‌دادهای مطالعات و تحقیقات در این کلان‌پروژه، که در قالب تک‌نگاری‌هایی با عنوان متکلم موردنظر به زیور طبع آراسته می‌شود، بر پایۀ دو محور عمده سامان یافته است: محور نخست به شخصیت، زمینه و زمانۀ فرهنگی و اجتماعی می‌پردازد تا از خط فکری و جریان اثر‌پذیری و اثرگذاری متکلمِ موردِ پژوهش آگاهی دهد. محور دوم، که مهم‏ترین و اساسى‏ترین بخش تحقیق است، جدای از تقریر صحیح مباحث، نظام فکری متکلم را درهر یک از محورهای اصلی این بخش به تصویر می‌کشد. مهم‌‌‌ترین سرفصل‌های این بخش، جدای از نشان‌دادن چگونگی نگرش متکلم به دانش کلام، بررسی اندیشه‌های او در قالب سرفصل‌های کلی معرفت‌شناسی، هستی‌شناسی، خداشناسی، جهان‌ شناسی، راهنماشناسی، انسان‌شناسی و فرجام‌شناسی است.

زید بن علی از جمله شخصیت‌هایی است که در دوران پرالتهاب شکل‌گیری فِرَق مختلف اعتقادی، چونان رهبری سیاسی و مذهبی مطرح شد، تا آنجا که برخی پس از وی، به امامت و خلافت وی معتقد شدند. این جایگاه و به‌ویژه قیام او سرآغاز شکل‌گیری گروهی اعتقادی در جامعۀ شیعه شد که با نام و نشان زیدیه شناسانده می‌شود. اینکه ارتباط زید با جریان موسوم به زیدیه چیست از جمله مباحثی است که بدان در اثر پیش‌رو پرداخته شده است، اما مجموعۀ اعتقادات او نشان می‌دهد که وی در عرصه‌های مختلف کلانی همچون خداشناسی، راهنماشناسی و احیاناً معرفت‌شناسی دیدگاه مشخص دارد که ای‌بسا با جامعۀ امامیه هم‌سو و یا ناسازگار هم باشد. این موارد از جمله تحقیقاتی است که نویسنده کتاب کوشیده است در مورد آن به بحث بنشیند.
به هر حال شخصیتهای زیادی از فرزندان یا نوادگان اهل ‌بیت‌(ع) نقش بسزایی در پیشبرد اهداف بلند مرتبه اهل ‌بیت‌(ع) و احیاناً در توقف این اهداف در جامعۀ اسلامی و شیعی داشته‌اند. بعضی از این شخصیتها از لحاظ اندیشه و تفکر در جدول تاریخ و اندیشه مجهول ماندهاند. زید بن علی بن الحسین‌(ع)، یا همان زید شهید، از جمله کسانی است که به عنوان فرزند بلاواسطه امام سجاد (ع) است که اگر بگوییم به لحاظ علمی و به لحاظ اجتماعی و سیاسی بعد از واقعه عاشورا، پررنگ‌ترین نقش را در بین فرزندان اهل بیت(ع) (غیر از امامان) در جامعه شیعه داشت بیراه نگفتهایم. بلاغت، سیاست، تفکر، تفسیر، کلام و تدیّن ویژه زید، جایگاه و نقش او را در جامعه برجسته کرد و طیف کثیری از مسلمانان را شیفتۀ خود ساخت. در این اثر سعی شده است ابعاد مختلف شخصیت زید، به‌خصوص اندیشههای کلامی او که سر منشأ تفکر و سیرۀ اوست تحلیل و بررسی گردد.

منبع:

تاریخ خبر: 1395/6/27 شنبه

تعداد بازدید کل: 1383 تعداد بازدید امروز: 1


امتیاز دهی

بيشتر

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.