گزارش ششمین نشست همایش بین‌المللی مطالعات تطبیقی اخلاق در اسلام و مسیحیت
موضوع نشست: رابطۀ اخلاقی انسان و حیوان در اسلام و مسیحیت
ششمین پیش نشست مطالعات تطبیقی اخلاق اسلام و مسیحیت با موضوع رابطه اخلاق انسان و حیوان در اسلام و مسیحیت برگزار شد.
در این نشست پرفسور دیو اسمیت از شخصیت‌های برجسته استرالیایی و برنده جایزه مرد سال استرالیایی در سال‌های 2004 و 2009 و نویسنده برجسته و فعال در حوزه عدالت اجتماعی و گفتگوی بین الادیانی و حجت الاسلام یحیی جهانگیری مبلغ بین‌المللی و دارای دکترای مطالعات اسلامی و مدیر سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی قم دربارۀ اخلاق تعامل با حیوان مقالات علمی خود را ارائه نمودند. دبیر علمی این نشست را حجت الاسلام سید محمد فرید حجازی بر عهده داشتند.
در ابتدا پرفسور دیو اسمیت ضمن تشکر از هماهنگی چنین نشستی، در رابطه با نظر مسیحیت در رابطه با رفتار و اخلاق انسان با حیوان نکاتی را فرمودند.
ایشان در ابتدا اشاره‌ای داشتند به تاریخ و سنت مسیحیت در رابطه با نوع تعامل و وظیفۀ انسان‌ها در قبال حیوانات. و این نکته را گفتند که مسیحیت در قدیم قائل بودند که حیوانات دارای ادراک و عقلانیت نیستند و شأنشان پایین‌تر است. نتیجۀ این دید مسیحیت، رفتار نادرست آنها با حیوانات بود.
در ادامه بیان داشتند که این تفکر بعدها با تلاش برخی اندیشمندان درست شد و کتاب‌هایی در این باره نوشتند. مثلا کتابی به نام Little flowers of San Frances (گلهای کوچک سن فرنسس) بود که برخی از این داستان‌ها را جمع‌آوری کرده است.
در آخر صحبت ایشان این نکته را فرمودند که اگر بخواهیم نظر واقعی مسیحیت دربارۀ رفتار انسان با حیوان را بدانیم، می‌توانیم به کتاب جنسیس - عهد عتیق که همان کتاب مقدس تورات هست رجوع کنیم. در ابتدای این کتاب مقدس فصلی دربارۀ خلقت هست. یکی از جملات مهم در این فصل اشاره دارد به سخنی از سوی خداوند که می‌فرماید "و خدا گفت: بیایید انسان را به صورت خود و به شباهت خود بسازیم و آنها بر ماهیان دریا و پرندگان آسمان و بر چهارپایان و هر خزنده‌ای که روی زمین می‌خزد و بر تمام زمین و بر همه مسلط شوند..."
نکات بسیاری می‌توان از این جملات برداشت کرد اما مطلب مهمش این است که به یاد ما می‌آورد همه ما مخلوق یک خدا هستیم. این نظام یکتاپرستی که ما مسیحی‌ها، مسلمانان و... داریم یک سلسله اعتقاداتی هستند که یک نظام مشخص توحیدی دارند برخلاف آنانی که به چند خدا اعتقاد دارند.
در ادامه حجت الاسلام و المسلمین دکتر یحیی جهانگیری مطالب خود را ارائه نمودند و گفتند اگر بخواهیم نظر اسلام را در رابطۀ با رفتار با حیوانات بررسی کنیم، باید به منابع اصلی اسلامی مراجعه کنیم که عبارت باشند از کتاب مقدس قرآن، احادیث و سنت اسلامی.
قرآن: ما در قرآن ۲۰۰ آیه دربارۀ حیوانات داریم. ۶ فصل و سوره به نام یک حیوان نامیده شده است. ۴۰ حیوان نامشان در قرآن ذکر شده است. پس ما می‌بینیم کتابی که برای هدایت انسان نازل شده است چقدر به حیوانات اهمیت داده است و از آنان نامبرده است.
آیاتی در قرآن هستند که به انسان توصیه می‌کند تا در آفرینش و رفتار حیوانات تامل و نگرش داشته باشند، مانند:
1.أَ فَلا يَنْظُرُونَ إِلَى الْإِبِلِ كَيْفَ خُلِقَتْ؛ آیا آنان به شتر نمی‌نگرند که چگونه آفریده شده است؟! (غاشیه – ۱۷)
یا در آیه‌ای حیوانی را نسبت داده است و اضافه کرده است به خود خداوند:
2. وَ يا قَوْمِ هذِهِ ناقَةُ اللَّـهِ...؛ ای قوم من! این «ناقه» خداوند است... (هود – ۶۴)
اگر بخواهیم نظر اسلام دربارۀ تعامل با حیوانات را بدانیم، می‌توانیم به مقدس‌ترین فریضۀ مسلمانان که در مقدس‌ترین مکان هست نگاه کنیم که فریضۀ "حج" هست. در اعمال و سفارشات حج آمده است که نه تنها حق آزار و اذیت حیوانات را ندارید، بلکه اگر حیوان موذی هم آمد، حق دور انداختن آن را ندارید.
همچنین ایشان به برخی از احادیثی که در باره مراعات حقوق حیوان وارد شده اشاراتی داشتند از امام صادق علیه السلام نقل است که فرمودند: اگر حیوانی را خودت پرورش دادی و بزرگ کردی، خودت برای خوردن ذبحش نکن و مکروه است، چرا که وقتی حیوانی را پرورش می‌دهی او با تو انس می‌گیرد و منصفانه نیست خودت او را بکشی. همچنین از معصومین نقل است که فرمودند حیوان و مرکب‌تان را سیلی نزنید و اگر خواستید بزنید به پشتشان بزنید.
و در آخر این نکته را عرض کنم که در تعالیم شیعیان داریم که در زمان ظهور حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه، تمامی موجودات، حیوانات و انسان‌ها در آرامش کنار هم زیست می‌کنند و کسی به دیگری آزاری نمی‌رساند.
در ادامه کارشناسان پاسخگوی سوالات شرکت‌کنندگان بودند.
این نشست ششمین پیش‌نشست این همایش می‌باشد و همایش در بهمن سال جاری برگزار خواهد شد. پژوهشگران می‌توانند مقالاتی که با موضوع اخلاق در اسلام و مسیحیت ارائه کنند.