پژوهشکده فلسفه و کلام

درهم آمیختگی و همسانی هویت شیعی و مفهوم امامت دیدگاه استاد سبحانی در مورد رایطه امامت و تشیع درهم آمیختگی و همسانی هویت شیعی و مفهوم امامت؛ در گفتگو با دکتر محمد تقی سبحانی

اشاره: نوشتار زیر متن گفت و گوی خبرگزاری حوزه علمیه با دکتر محمدتقی سبحانی، مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت و عضو هیئت علمی پژوهشکده فلسفه و کلام است.
هویت شیعه با مفهوم امامت عجین است
حجت الاسلام والمسلمین دکتر محمد تقی سبحانی، از اساتید حوزه علمیه قم که با کوله باری از تلاش علمی و تجربه گرانسنگ تبلیغ در عرصه علم کلام و امامت و مبانی عقلی و فلسفی دین، به عنوان مدیرعامل و عضو هیأت موسس این مرکز تحت اشراف حضرت آیت الله میلانی دامت برکاته به فعالیت می پردازد و تا کنون تلاش های ارزشمندی در زمینه توسعه علوم اهل بیت (علیهم السلام) انجام داده است که حاصل تجربیات و فعالیت خود را در گفتگویی صمیمی با خبرگزاری حوزه، در میان گذاشت.
حجت الاسلام والمسلمین دکترمحمد تقی سبحانی در گفت وگو با خبرگزاری حوزه، گفت: موضوع امامت از مهمترین مباحث در سامانه فکری شیعه است و از مهمترین مباحثی است که در معرفی اسلام ناب در سطح جهان بیشترین تاثیر را دارد.
وی افزود: اگر قرار باشد که تنها یک اصل به عنوان محور اصلی تشیع راستین بیان شود بی گمان همان مساله امامت خواهد بود؛ تاریخچه این بحث دربین علمای شیعه و غیر شیعه نشانگر اهمیت این موضوع است.

استاد برجسته حوزه علمیه اضافه کرد:
اصحاب ائمه(علیهم السلام) به صورت جدی در مناظرات علمی امامت وارد می شدند و مجموعه ای از رساله ها، مناظرات و منابع روایی و تفسیری و از سوی بزرگان شیعه در قالب یک سامانه سترگ علمی شکل گرفت و بزرگانی چون شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و علامه حلی زمینه توسعه معارف در این حوزه را موجب شدند.
وی گفت: هرچند امامت بخشی از دانش کلام ماست که در ضمن آن مورد بررسی قرار گرفته است؛ ولی اهمیت امامت به حدی بوده است که دانشمندان شیعه همیشه یک حساب ویژه ای برای این بحث قائل بوده و سرمایه گذاری مستقلی در این بخش انجام داده اند، چراکه هویت شیعه با مفهوم امامت عجین گردیده است.

وی افزود: امامت اساس فقه، عقیده، تفکر و تمدن شیعه است و به همین دلیل است که این بحث در تاریخ تفکر شیعه از اهمیت و جایگاه ویژه ای برخوردار گردیده است. متاسفانه در طول سده های گذشته این بحث به تدریج در حوزه ها کمرنگ شد؛ حال آنکه شرایط علمی روزگار ما و حضور اندیشه های رقیب و شبهات فراوانی که این سو و آن سو پراکنده می شود، ضرورت پرداختن به مبحث امامت است. لذا توجه بیشتر حوزه علمیه و جامعه اسلامی به مباحث علمی و فرهنگی و تبلیغی مرتبط با امامت بایسته است.
وی گفت: بزرگانی در دوران معاصر از جمله علامه امینی و پیش از ایشان، شخصیت هایی چون میرحامد حسین (صاحب عبقات الانوار) از پرچمداران امامت در روزگار ما بوده اند، ولی همچنان تلاش های افزون تر و گسترده تری مورد نیاز است.
وی اظهارکرد: به جهت همین ضرورت بود که پس از انقلاب اسلامی که بر محور اصل امامت و ولایت شکل گرفت، در حوزه های علمیه به این بحث اهتمام بیشتری پیدا شد و شخصیت های علمی چون آیت الله میلانی علاوه بر تدریس مباحث فقهی، به آموزش و پژوهش در مبانی امامت در حوزه اشتغال ورزیدند.
دکتر سبحانی اظهارکرد: با توجه به نیاز شدیدی که در این زمینه حس می شد و پیرو تقاضاهایی که صورت گرفت، لجنه ای از اساتید تشکیل گردید و پیشنهاد تشکیل "مرکز تخصصی امامت" مطرح شد که با همکاری مدیریت حوزه علمیه قم و شورای عالی حوزه این رشته تخصصی به تصویب رسید و مرکز تخصصی امامت اهل بیت (علیهم السلام) زیر نظر حضرت آیت الله میلانی تاسیس گردید.
وی گفت: امروز 6 سال از تشکیل این مرکز علمی می گذرد و تاکنون 6 دوره تخصصی در مقطع سطح سه جذب شده اند و در یک برنامه پیشرفته و کاملا تخصصی آموزش می بینند.
دکتر سبحانی بیان کرد: افراد پس از فراغت از تحصیل از این مرکز وارد فعالیت پژوهشی،آموزشی و تبلیغی می شوند؛ این فارغ التحصیلان در کنار آموزش، در دوره های مهارتی مناظره، روش تدریس و روش تبلیغ نیز وارد میشوند که تا کنون ثمرات ارزشمندی نیز در این زمینه ایجاد شده است.
این استاد حوزه گفت: در وضعیت فعلی در ادامه سطح سه، سطح چهار تخصصی امامت با دو گرایش تطبیقی و تبیینی در حال طراحی است که پس از اخذ مجوز از شورای گسترش حوزه ، امیدواریم در آینده نزدیک شاهد فارغ التحصیلان متخصص در سطح چهار امامت در بدنه حوزه باشیم.
دکتر سبحانی اظهارکرد: مراکز شیعه شناسی متعددی در عرصه فرهنگی و حوزوی فعالیت دارند ولی هیچکدام در حوزه امامت متمرکز نیستند ولی مرکز تخصصی امامت تنها مرکزی در ایران است که به این بحث به شکل تخصصی می پردازد.
رییس مرکز تخصصی امامت به تشریح امکانات علمی و پژوهشی این مرکز پرداخت و گفت: با توجه به نیاز و ضرورتی که در باب تشکیل نهادی مستقل و جامع در امر امامت احساس می شد تأسیس" بنیاد فرهنگی امامت" به منظور نهادینه کردن و تجمیع فعالیت های امامتی در دستور کار قرار گرفت و این مهم با توفیقات الهی و با الطاف حضرت ولی عصر (عج) به انجام رسید. هم اکنون فعالیت های گوناگون در زمینه امامت از جمله فعالیت های فرهنگی و رسانه ای و نیز فعالیت های پژوهشی و مطالعاتی در این بنیاد انجام می شود.
وی اظهارکرد: هدف این است که این بنیاد در جهان اسلام به عنوان مرجع پاسخگویی به نیازهای مرتبط با معارف امامت فعالیت نماید. به همین جهت در این بنیاد زیرساخت ها فراهم شده است که این روند را تسریع می کند که از آن جمله می توان به ایجاد سایت های تخصصی در زمینه امامت اشاره کرد؛ در همین زمینه یک سایت به زبان فارسی آغاز به کار کرده است و زبان های عربی و انگلیسی آن نیز در آینده نزدیک راه اندازی خواهد شد.
وی گفت: در همین راستا کتابخانه تخصصی امامت به صورت فیزیکی و دیجیتالی نیز تاسیس شده است که در پی فراهم آوردن تمام کتاب ها و مقالاتی خواهد بود که محققان در این زمینه به آن نیاز دارند. افقی که برای کتابخانه این مرکز در نظر گرفته شده است،20 هزار جلد کتاب تخصصی است و در نظر داریم که در کتابخانه تخصصی دیجیتال نیز 100 هزار عنوان کتاب جمع آوری و ارایه کنیم تا محققان بتوانند در شرایطی ایده آل به فعالیت علمی و پژوهشی با دسترسی به بهترین منابع گذشته و روز بپردازند.
مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت بیان کرد: در عرصه توسعه امامت پژوهی دو کار اساسی انجام شده است که تاکنون در کمتر مرکز و رشته علمی صورت گرفته است : یکی، تعریف یک پروژه علمی برای بازشناسی، پژوهش هایی که در نیم قرن گذشته در زمینه امامت انجام شده است که شامل کتب، پایان نامه های تخصصی و مقالات علمی است.
وی گفت: گام دیگر، نظام موضوعات درختی تدوین شده است که ابزاری مهم برای یک تحقیق علمی است، زیرا محقق می تواند با مراجعه به این موضوعات تخصصی ، ضمن یافتن مسائل مورد نیاز، اطلاعات دقیقی پیرامون فعالیت های علمی که در این راستا صورت گرفته شده است ارائه می شود.
وی گفت: در کنار این فعالیت ها، "فصلنامه تخصصی امامت پژهشی" که تنها مجله تخصصی امامت است راه اندازی گردید و تا کنون 15 شماره از این نشریه منتشر شده و در آستانه دریافت امتیاز علمی و پژوهشی است.
مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت اظهارکرد: در زمینه تالیف کتب تخصصی نیز فعالیت های گسترده ای انجام شده است و بخش پژوهشی این مرکز تلاش بسیاری برای تولید آثار فاخر، اعم ازکاربردی و مبنایی، در زمینه امامت انجام داده است.
وی گفت: برنامه های آینده بنیاد، حضور فعال تر در فضای سایبری است و در زمینه کار ماهواره ای نیز مطالعاتی انجام شده است که از طریق تولید محصولات صوتی و تصویری به شبکه های فعال شیعه برای تبلیغ و پاسخ به پیچیده ترین شبهات روز در خصوص امامت کمک کنیم . در همین زمینه استودیوی مجهزی طراحی شده است که با دعوت از اساتید برجسته این رشته کنفرانس هایی ارائه می شود و پس از ضبط برنامه ها، این برنامه در اختیار شبکه های دیگر قرار می گیرد.
دکتر سبحانی بیان کرد: در طول چند سال اخیر شعبه هائی در برخی از استان های کشور دایر کرده ایم که هم اینک 6 شعبه در سطح کشور و در استان هایی که ظرفیت کار تخصصی در این زمینه دارند، تأسیس شده اند. اولویت فعالیتهای ما در سطح کشور، تربیت اساتید و مبلغانی است که بتوانند در محیط خود به توسعه فرهنگ امامت و ولایت کمک نمایند . تا کنون بیش از 100 دوره آموزشی امامت به صورت عمومی، نیمه تخصصی و تخصصی در سراسر کشور و در محیط های حوزوی، دانشگاهی، آموزشی و پرورشی و سایر مراکز فرهنگی تشکیل شده است.
وی در ادامه در پاسخ به این سوال که آیا موضوع امامت را می توان یک علم خاص تلقی کرد یا یکی از بخش های علم کلام است، گفت: امامت می تواند به عنوان یک حوزه معرفتی مستقل و عام تلقی شود و به عنوان یک مبنا در تفکر اسلامی مطرح شود که هم اعتقاد ساز و هم اخلاق پرور است.
این استاد حوزه خاطرنشان کرد: شاکله معارف اصیل اسلامی بر محور اهل بیت(علیهم السلام) استوار است و حجیت قول اهل بیت(علیهم السلام) نیز بر اساس اصل امامت است و به همین دلیل باید امامت اهل بیت (علیهم السلام) را در کنار قرآن کریم از منابع اصلی علوم اسلامی به شمار آورد.
وی با اشاره به فعالیت های علمی که مستشرقان در خصوص مباحث امامت داشته اند، گفت: مستشرقان در چند دهه اخیر، در مساله به مباحث تخصصی شیعه شناسی وارد شده است و از ابعاد مختلف به موضوع امامت پرداخته اند. آنها با روش شناسی خاص خود به مباحث امامت تبیینی پرداخته اند و در این زمینه تحقیقات وسیع و بسیار دقیقی انجام دادند و مباحثی که در کتب روایی ماست را با جزییات دقیق مورد بررسی قراردادند.
این استاد حوزه بیان کرد: یکی از اقداماتی که در بنیاد فرهنگی امامت در این خصوص صورت گرفته، این است که منابع و کارهای علمی آنها را در این زمینه رصد می کنیم.
دکترسبحانی خاطرنشان کرد: در همین رابطه برخی از پایان نامه های این مرکز ناظر به نقد آثار این مستشرقان است. به همین دلیل سعی می شود که در این مرکز متخصصانی تربیت کنیم که به صورت متمرکز در این زمینه فعالیت کنند تا بتوانیم هم روش شناسی و نتایج احتمالی آنها را مورد نقد و بررسی قراردهیم و هم بتوانیم مباحث نظری برون شیعی نسبت به امامت ایجاد کنیم.
این استاد حوزه در پاسخ به این سوال که چرا با این همه ادله و کتب متقن تفسیری و روایی، در فضای فکری علمی و حوزوی جهان عرب، تحول شناختی عمیقی نسبت به مفهوم امامت پیدا نشده است، بیان کرد : اینطور نیست که تلاشهای عالمان شیعه کم اثر بوده است بلکه ریشه و گسترش فرهنگ اهل بیت(علیهم السلام) که به صورت روز افزون همواره ادامه داشته است، مرهون همین فعالیتهاست. امروز نیز اصل امامت اهل بیت(علیهم السلام) به عنوان راهکار برون رفت از بحران های فکری، فرهنگی و سیاسی جهان اسلام را تحت تاثیر قرار داده است.
وی افزود: البته می پذیریم که تاثیرات یاد شده در حد انتظار نیست و این مساله دارای یک ریشه تاریخی دارد و به اتفاقاتی باز می گردد که در 50 سال نخست اسلامی پس از رحلت پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) رخ داد؛ در حقیقت منابع فکری که غیر شیعه به آن ارجاع دهد، زیرساختی است که با قرآن و سنت فاصله داشته و مولود دستگاهی است که اسلام را به شکلی نادرست تفسیر کرد؛ به ویژه در زمینه تاریخ نگاری، حدیث سازی و منع ترویج فرهنگ اهل بیت(علیهم السلام) فعالیت های گسترده ای انجام شد که باعث شد امروز مسلمان سنی نمی تواند تحلیل درستی از واقعیت داشته باشد.
وی گفت: دراسلام غیر شیعی مرجعیت هایی ساخته شده است که امروزه عبور از آن مرجعیت ها برای آنان ممکن نیست و این مرجعیت ها پر است از نکاتی که با مکتب اهل بیت(علیهم السلام) و قرآن، فاصله دارد؛ در کتاب مهم مرحوم علامه عسکری(ره) به نام معالم المدرستین (و یا تقریر فارسی آن به نام "نقش ائمه در احیای دین") به خوبی بیان شده است که مسیر شکل گیری تفکر اسلامی در بیرون مکتب اهل بیت(علیهم السلام) به چه شکل بوده است
این فعال فرهنگی بین الملل بیان کرد: متاسفانه هنوز هیچ پروژه هدفمند و عملیاتی برای انتقال دستاوردهای علمی گسترده تولید شده در مراکز پژوهش دینی به بیرون از کشور انجام نشده است و مسلمانان و غیر مسلمانان از مباحث اصیل فکری که در ایران تولید می شود، اطلاعات چندانی ندارند.

وی در پاسخ به این سوال که مشکلات نشر بین الملل در نهادهای علمی و حوزوی برای حضور قوی و تاثیرگذار در فضای نخبگانی جهان اسلام چیست گفت: عرضه محصولات در حوزه بین الملل همچون کار در عرصه دیپلماسی است؛ این موضوع منطق خاص خود را دارد که باید از آن پیروی کنیم وگرنه حتی اگر هزینه های کلانی نیز در این زمینه انجام شود نتیجه ای نخواهیم گرفت.
در انتهاء عضو هیأت موسس و مدیر عامل بنیاد فرهنگی امامت گفت: انتخاب درست و عرضه مناسب از جمله مهمترین بایسته هایی است که در این عرصه وجود دارد؛ یکی از آسیبهایی که به این ارتباط لطمه زده است انتقال کتاب هایی است که در این مسیر ایجاد پارازیت می کنند ؛ کتاب های عوامانه و سطحی که بیشتر به مباحث حاشیه ای دین می پردازد، صدمات فراوانی به اندیشه فاخرشیعه می زند که باید در عرصه بین الملل عرضه شود و دنیای اسلام و حتی خارج از دنیای اسلام را تحت نفوذ فکری خود قراردهد.

بيشتر

پربازدید‌ترین مطالب

مطالب مرتبط

پربازدید‌ترین مطالب

معناشناسی شناختی و معرفی اجمالی نظریه NSM

مطالب مرتبط

تمام حقوق مادی و معنوی این سایت متعلق به پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم می باشد.